Op 19 juli 2023 gaf mensenrechtenjuriste Domenica Ghidei Biidu een lezing tijdens de herdenking van de eerste vrije statenvergadering. Graag delen we een aantal fragmenten uit haar lezing:
"Filosoof Karl Popper heeft de paradox in 1945 gedefinieerd in zijn boek De open samenleving en haar vijanden. Hij stelt dat als een samenleving onbegrensd tolerant is, haar tolerante karakter zal verdwijnen onder invloed van de intoleranten. […] Hij schrijft: “wij moeten het recht opeisen om hen [intoleranten] zo nodig zelfs met geweld te onderdrukken; want het kan gemakkelijk blijken dat zij niet bereid zijn ons met rationele argumenten tegemoet te treden, maar beginnen met alle argumenten te verwerpen; zij kunnen hun volgelingen verbieden naar rationele argumenten te luisteren, omdat die bedrieglijk zijn, en hen leren argumenten met de vuist of met het pistool te beantwoorden. In naam van de verdraagzaamheid moeten wij dus het recht opeisen om de onverdraagzamen niet te aanvaarden.” De ruimte van tolerantie en de grenzen er van zoeken is een belangrijk proces. Wij hebben daarbij filosofen en denkers nodig die ons bewust en alert maken en ons scherp houden door ons te bevragen; en het is aan rechters om in casuïstiek de duiding en grenzen aan te geven. Dit is een heel belangrijk proces, omdat waarden levende kompassen zijn en zij worden in de context ingekleurd. Velen van ons vinden dat wij tolerant zijn, zo willen wij onszelf graag zien, maar mensen worden niet blij als je tegen hen zegt: ik tolereer jou. Het geeft een indruk dat iemand niet gelijkwaardig is maar omdat ik weldenkend ben vanuit een positie van al dan niet moreel superioriteit ga ik de ander tolereren."
"Net zoals bij de eerste Statenvergadering is de kwestie van godsdienstvrijheid een aspect in de Nederlandse politieke geschiedenis dat altijd met veel strijd gepaard is gegaan en heel belangrijk is geweest. De schoolstrijd, de notie van soevereiniteit in eigen kring en alle aspecten van godsdienstvrijheid die wij in Nederland kennen zijn bevochten rechten die tot nu nog worden gekoesterd. De laatste jaren zien we dat met de ontkerkelijking en de verzuiling deze rechten onder druk komen te staan. Godsdienstvrijheid dreigt steeds aan betekenis te verliezen mede door de aanwezigheid van moslims in Nederland, de weerstand tegen hen en de vooroordelen jegens hen. Men vindt het moeilijk dat ook zij een beroep doen op de rechten die voor de christelijke godsdiensten zijn ontstaan. […] In de Algemene wet gelijke behandeling, die op 1 september 1994 in werking is getreden, staat een compromis: de ‘enkele-feit-constructie’. Deze constructie zie ik als een overblijfsel van de vrijheid van geweten. Scholen kregen de vrijheid om aan het onderwijzend personeel eisen te stellen over de godsdienst en levensovertuiging en het praktiseren ervan, maar ze mochten hen niet weigeren aan te nemen of te ontslaan op het enkele feit dat zij ongehuwd samenwoonden of vanwege hun seksuele geaardheid. Het komt erop neer dat de school tolereert dat iemand homoseksuele of lesbisch is maar niet accepteert dat zij/ hij haar/ zijn seksuele geaardheid leeft en daarin een grond vindt voor niet aannemen danwel ontslag. Pas in 2015 is de 'enkele-feit-constructie' geschrapt."
"Naar mijn mening heeft verschaft een algemeen cultuurpatroon waardoor wij vanuit tolerantie de ander tegemoet treden en hun anders zijn verdragen, geen open en gelijkwaardige positie. Het is beter dan onverdraagzaamheid maar in mijn ogen is het niet voldoende. In de voetsporen van Martin Luther King zou ik daarom liefde als leidmotief voor ons als samenleving willen bepleiten. Hij zegt: "Een van de grote problemen van de geschiedenis is dat de concepten van liefde en macht gewoonlijk ten onrechte tegenover elkaar staan. Dat ze als tegenpolen worden neergezet; zodat liefde wordt geïdentificeerd met afstand doen van macht, en macht met een ontkenning van liefde... We moeten dit rechtzetten. Wat nodig is, is het besef dat macht zonder liefde roekeloos, beledigend, grievend en grof is, en liefde zonder macht sentimenteel, bloedarm en levenloos. Macht op zijn best is liefde die de eisen van gerechtigheid uitvoert, en gerechtigheid op zijn best is liefde die alles corrigeert wat tegen liefde ingaat."