Verdraagzaamheid
in de praktijk
De vrijheid om te zeggen wat je wilt, te zijn wie je bent en te geloven wat je gelooft is nu een belangrijk kenmerk van Nederland.
De vrijheid om te zeggen wat je wilt, te zijn wie je bent en te geloven wat je gelooft is nu een belangrijk kenmerk van Nederland.
In de 16e en 17e eeuw zet de Republiek de eerste stappen richting een vrijere samenleving. Andersgelovigen worden niet vervolgd, zoals in Frankrijk. Iedere inwoner krijgt vrijheid van geweten: het recht om in je eigen huis te geloven en zeggen wat je wil. In het openbaar mag alleen het gereformeerde geloof zichtbaar zijn.
Gereformeerd
De politiek van verdraagzaamheid begint tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) waarin geloof een belangrijke rol speelt. Terwijl katholieken de regels en gewoonten van de oude godsdienst volgen, vinden gereformeerden dat mensen zelf de Bijbel kunnen lezen, geen heiligen meer moeten vereren en de kerken minder moeten versieren. Net als andere Hollandse steden krijgt Dordrecht vanaf 1572 een gereformeerd stadsbestuur.
Vrede maant de kerken tot verdraagzaamheid
collectie Huis Van Gijn, Atlas Van Gijn.
ca. 1570
De weegschaal
collectie Huis Van Gijn, Atlas Van Gijn
ca. 1550-1650
Erfgoed
De Beeldenstorm die door Nederland waart in 1566 slaat Dordrecht over. Ook in 1572 wordt er weinig geroofd en geplunderd. De kerken worden goed bewaakt. Altaarstukken en heiligenbeelden verdwijnen wel uit de kerken, maar dit verloopt ordelijk. Desalniettemin worden katholieken tweederangsburgers, ondanks de vrijheid van geweten.
Alle families en gilden krijgen in 1572 een oproep spullen die niet passen bij het gereformeerde geloof uit de kerken te komen weghalen. Daarom weten we meestal niet meer hoe de oude kapellen waren ingericht. Maar uit de Van Beverenkapel in de Grote Kerk is een tekening en een deel van de spullen bewaard gebleven, waaronder de twee houten wachters op het altaar en een onderdeel van het familieportret.
-
Prent van de Van Beverenkapel in de Grote Kerk
collectie Regionaal Archief Dordrecht
ca. 1600-1700
-
Familieportret uit de Van Beverenkapel in de Grote Kerk
collectie Dordrechts Museum, schenking Bedrijfsvrienden, 2019
ca. 1545-1555
-
Twee houten wachters uit de Van Beverenkapel
collectie Dordrechts Museum, schenking
ca. 1500-1550
-
Twee houten wachters uit de Van Beverenkapel
collectie Dordrechts Museum, schenking
ca. 1500-1550
Huisdevotie
In de 16e eeuw heeft de Reformatie invloed op hoe mensen het geloof beleven. Gereformeerden vinden dat elke gelovige rechtstreeks tot God kan bidden. Steeds meer families belijden hun geloof daarom niet alleen in de kerk, maar ook thuis. Daarvoor bestellen ze dit soort huisaltaren. Ook na hun bekering tot het gereformeerde geloof bewaart de familie Van Blijenburg dit altaar. Op de luiken staan mooie familieportretten en de kwaliteit van het altaarstuk is erg hoog.
Huisaltaar Familie Van Blijenburg
collectie Huis Van Gijn, bruikleen 1952
ca. 1555-1565
Het idee dat gereformeerden sober leefden is hardnekkig. Deze avondmaalschotel laat zien dat gereformeerden niet alleen van sobere spullen en afbeeldingen hielden. Hij wordt in 1697 door een weduwe nagelaten aan de kerk van Bleskensgraaf. We zien Petrus in een rotsachtig landschap. Op de voorgrond liggen zijn sleutels en een Bijbel met geopende sloten.
Zilveren avondmaalschotel
collectie Huis Van Gijn, aankoop 1899.
ca. 1650-1695
Katholieken
Gereformeerden nemen de katholieke kerken over, maar vernielen weinig beelden of andere voorwerpen. Toch gaat in Dordrecht het grootste gedeelte van het katholieke erfgoed voorgoed verloren. Af en toe vinden we nog objecten, zoals de miskelk van de familie Van Drenckwaert. Of het fresco uit de kerk van het Minderbroedersklooster aan de Voorstraat. Het gebouw bestaat niet meer, maar opgravingen laten zien dat welgestelde burgers zich bij de monniken lieten begraven.
-
Miskelk van de Dordtse familie Van Drenckwaert
collectie Huis Van Gijn, aankoop met behulp van de Vereniging Rembrandt, 1986
ca. 1514-1536
-
Fresco Christus aan het kruis uit het Minderbroedersklooster
collectie archeologie
1338-1457
-
Prent van broer Cornelis Adriaansz. Brouwer uit Dordrecht
collectie Regionaal Archief Dordrecht
1677