De overtocht van mr. M. Beelaerts in november 1813
collectie Dordrechts Museum, legaat 1891
1818
Bavelaar met beschieting in 1813
collectie Huis Van Gijn, bruikleen 1950
ca. 1825-1875
Nederlanders zien vrijheid als een van de belangrijkste verbindende waarden in de samenleving. Tegenwoordig gaat het vaak om persoonlijke vrijheid; om te geloven wat je gelooft, te denken wat je denkt en te zijn wie je bent. Vroeger ging het ook om onafhankelijkheid van anderen, vrijheid van godsdienst, eigen wetten kunnen maken en meedenken in het bestuur. Vrijheid is veelkleuriger en minder vanzelfsprekend dan je misschien denkt.
Nederland is niet in de 19e en 20e eeuw niet altijd een onafhankelijk en vrij land geweest. In 1813 maakt Nederland zich los van Frankrijk. Dordrecht, een strategisch gelegen stad, kent een korte beschieting door het Franse leger van Napoleon.
Op 24 november 1813 beschieten Franse troepen Dordrecht vanuit Papendrecht. De stad stond al sinds 1810 onder het bewind van Napoleon, maar de Fransen trokken zich in 1813 terug. Twee dagen eerder, op 22 november, probeerden de Fransen ook de rivier over te steken, maar kapitein Beelaerts van Blokland voorkwam dit. Ook dit offensief is tevergeefs. Na geruchten over een Engels leger uit Rotterdam trekken de Franse troepen zich definitief terug. En is de weg vrij voor de eerste Nederlandse koning: Willem I.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) wordt Nederland bezet door Duitsland. Jaarlijks herdenken we op 4 mei de Duitse bezetting, de Holocaust en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. En op 5 mei vieren we onze vrijheid en bezinnen ons op het belang van vrij zijn in Nederland en in de rest van de wereld.
Als je internationaal kijkt naar veiligheid, onafhankelijkheid en vrijheid scoort Nederland goed. De grondwet zorgt voor bescherming en rechten die in grote delen van de wereld nog altijd onder druk staan, zoals vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en het recht op onderwijs. Toch wordt ook in Nederland niet iedereen begrepen of gehoord. Pas vanaf de 19e eeuw ontstaan in Nederland meer mogelijkheden voor emancipatie van andersdenkenden, slaafgemaakten en vrouwen. En nog altijd is de vrijheid om te doen wat je wil en te zijn wie je bent niet voor iedereen vanzelfsprekend.
Nederland verandert in de 20e eeuw. Nederlands-Indië is eeuwenlang een wingewest van Nederland. Plantages voor koffie en suiker komen er op grote schaal voor. De Dordtse kunstenaar Frans Lebret reist in 1863 naar de plantage van zijn broer Gerrit in Indië. Daar tekent hij een aantal Javanen die op de plantage van zijn familie werken, waaronder Marina.
Na de Tweede Wereldoorlog roept Soekarno op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid van Indonesië uit. Veel Indische Nederlanders komen naar Dordrecht om een nieuw bestaan op te bouwen. Vanaf 1967 komen Turkse migranten naar Dordrecht. Gastarbeiders uit andere landen zoals Spanje, Italië en Griekenland gingen hen voor, maar al snel vormt het aantal Turken met zo’n 1000 personen de grootste groep. Moskee Yeni Camii opent in 1974 in aanwezigheid van de Turkse ambassadeur de deuren aan de Mattensteiger. Het is de eerste moskee van Dordrecht.