De roep om vrijheid klinkt al eeuwenlang. Een van de belangrijkste momenten in de Nederlandse geschiedenis waar vrijheid op het spel staat, is de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648).
Onder leiding van prins Willem van Oranje begint een opstand tegen het beleid van de wettige landsheer, koning Filips II van Spanje. De koning stuurt de hertog van Alva naar de Nederlanden om orde op zaken te stellen, maar hij weet het tij niet te keren. Er volgt een burgeroorlog over meer zeggenschap, lagere belastingen en de positie van het gereformeerde geloof.
We zien de zeventien gewesten (vrouwen) geketend aan de voeten van de Spaanse hertog van Alva zitten. Op de achtergrond zien we zijn misdaden. Rechts staan de bestuurders van de Nederlandse steden, ze kunnen zich niet bewegen.
De ellendige staat der Nederlanden
collectie Regionaal Archief Dordrecht, bruikleen.
ca. 1620-1630
Statenvergadering
Na een mislukte campagne in 1568, krijgt Oranje in april 1572 voet aan de grond in Holland. In juni sluit Dordrecht zich aan bij de opstandelingen. In juli organiseert de stad een geheime bijeenkomst: de Eerste Vrije Statenvergadering. De aanwezige steden maken Oranje stadhouder van Holland, geven hem geld voor soldaten en spreken over vrijheid van godsdienst en geweten. Drie jaar later, in juni 1575, komen hier in Hof van Nederland opnieuw bestuurders bijeen voor een belangrijke vergadering. Ze besluiten niet alleen samen te werken met Hollandse steden, maar ook met Zeeland. Zo ontstaat de Unie van Dordrecht. Het verdrag is een voorloper van de Unie van Utrecht in 1579, die vaak wordt gezien als een eerste versie van de Nederlandse grondwet.
-
Notulen Eerste Vrije Statenvergadering
1572
-
Geuzenpenning. De opstandelingen worden geuzen genoemd. Het is een verbastering van het Franse woord 'gueux' wat bedelaar betekent.
collectie Huis Van Gijn
ca. 1566
-
Geuzenpenning in de vorm van een halve maan. De geuzen hebben een leus: 'liever Turks dan paaps' – liever samenwerken met de Turken dan de katholiek.
collectie Huis Van Gijn
ca. 1566
-
Rekenpenningen uit het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Willem van Oranje bereikt veel mensen met dit soort penningen. Ambtenaren rekenen ermee.
collectie Huis Van Gijn
ca. 1566-1580
Volkslied
Ons volkslied komt uit de 16e eeuw. Het is een zogenaamd geuzenlied dat werd geschreven door opstandelingen tijdens het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Het is geschreven voor Willem van Oranje. Het bestaat uit 15 coupletten en vertelt het verhaal over Oranje en hoe hij offers brengt voor de Nederlanders. Opvallend is dat het niet gaat over de tegenstelling tussen katholieken en gereformeerden. En dat de oorspronkelijke melodie een stuk vrolijker is dan die we nu kennen.
Ruiterstandbeeld van Willem van Oranje
collectie Huis Van Gijn, schenking Bedrijfsvrienden Dordrechts Museum, 2001
ca. 1840-1870
Plaats van herinnering
Omdat de Statenvergadering een geheime bijeenkomst was, is er niet uitgebreid over geschreven. De notulen vertellen over de inhoud van de vergadering. De Statenzaal is de plek waar de bijeenkomst is gehouden. Dit weten we op basis van de aantekeningen van stadsgeschiedschrijver Mathijs Balen. In 1677 schrijft hij in zijn boek dat de Statenvergadering plaatsvindt in de refter van het oude Augustijnenklooster, de plek die we nu kennen als de Statenzaal. De Staten van Holland vergaderden vaker in deze zaal vergaderden in de periode 1572-1575. Vaak met Willem van Oranje en soms zonder hem. Hij logeert dan zelf bij de familie Berck in de Berckepoort, dat naast het Hof ligt. Zijn hofhouding verblijft waarschijnlijk in het Hof, omdat die uit teveel mensen bestaat voor de Berckepoort.
Statenzaal in het Hof van Nederland te Dordrecht.
2020
Viering Eerste Vrije Statenvergadering
Jaarlijks wordt op 19 juli de Eerste Vrije Statenvergadering herdacht en gevierd bij museum Hof van Nederland. Om dit te vieren hebben we video's gemaakt waarin verschillende sprekers zoals Burgemeester Wouter Kolff en rapper Unorthodox, vanuit verschillende kanten belichten wat vrijheid en tolerantie voor hen betekent. Bekijk de video's op onderstaande pagina.
